Bernhard Touwen debuteert als nieuwe dirigent van Concertkoor Haarlem
“Het is een ontdekkingsreis die je samen maakt”
Bernhard Touwen (1967) is een druk bezet man. Vier koren heeft hij onder zijn hoede, hij is artistiek leider en dirigent van een professioneel orkest en werkt daarnaast als pianist en docent. Sinds april is hij dirigent van het Concertkoor Haarlem.
Touwen is er alleen maar blij om. “We hebben net een lange corona-tijd gehad. Voor mij was die periode heel confronterend. Ik heb het gevoel dat er twee jaar van mijn leven zijn afgepakt. Dan merk je pas hoe belangrijk muziek is.”
Want voor Touwen is muziek maken vooral ook een sociale bezigheid. “Er zijn wel pianisten die zich volledig afsluiten. Die kunnen een stuk elke keer precies hetzelfde spelen, alsof er geen publiek is. Dat is niet mijn manier van muziek maken. Als dirigent kan ik natuurlijk ook helemaal niet zonder anderen.”
Continuïteit
Touwen is pas de derde vaste dirigent van het in 1946 als Koor Katholiek Haarlem opgerichte Concertkoor Haarlem. 45 jaar lang leidde oprichter Albert de Klerk het gezelschap. Na hem stond Ger Vos meer dan 30 jaar voor het koor.
Hoe is het om een dirigent op te volgen met wie het koor zo vergroeid is?
“Erg spannend”, vindt Touwen. “Ik ben natuurlijk anders. Ik heb een andere manier van repeteren. Maar het gaat heel goed. Het koor accepteert me echt. Mijn voorganger was een echte musicus. Hij heeft het koor in goede staat achtergelaten. Dat maakt het voor mij eigenlijk heel makkelijk.”
Het waren ook juist de traditie en de continuïteit die Touwen in het Concertkoor aantrokken. “Ik vind het een groot voordeel dat het koor niet elke vier of vijf jaar van dirigent wisselt. Als je dat doet is het voor een koor, denk ik, moeilijk om een eigen identiteit op te bouwen. Een lange verbintenis maakt het mogelijk om veel verder te komen in je muzikale interpretatie. Want het duurt even voordat mensen echt begrijpen wat je bedoelt. Het ongrijpbare van de muziek laat zich niet zo makkelijk uitdrukken. Dat vergt jaren. Het is een ontdekkingsreis die je samen met elkaar maakt. Dus ik hoop dat we aan het begin staan van een lange vruchtbare periode die ons verder brengt op de eeuwige zoektocht naar inspiratie.”
Ook binnen het koor is die continuïteit belangrijk, vindt Touwen. “We werken liever niet met projectleden. Het is belangrijk dat mensen elkaar kennen. Je staat samen op het podium en moet met elkaar de muziek gestalte geven. Ieder koorlid moet het gevoel hebben dat hij van belang is voor het totale gevoel. Iedereen brengt zijn eigen persoonlijkheid mee en dat maakt de muziek levend.”
Bernhard Touwen (Foto: Marc Bolsius)
Debuutprogramma
Voor zijn officiële debuut stelde Touwen een klassiek maar verrassend programma samen. “Ik vind het belangrijk om in mijn repertoirekeuze niet weg te lopen voor wat er speelt in de samenleving. Ons concert vindt plaats kort voor Allerzielen en daarom wilde ik graag een requiem doen. Ik heb gekozen voor dat van Michael Haydn. Dat is nu een relatief onbekend stuk maar destijds was het hét Requiem. Joseph Haydn is ermee begraven en veel componisten wilden zelf geen requiem schrijven want Michael Haydn had dat tenslotte al gedaan. Mozart speelde mee tijdens de première en dat hoor je ook terug in zijn eigen Requiem.”
Alleen al om die reden mocht de grootmeester van de Weense klassieken zelf niet op het programma ontbreken. Touwen koos voor diens cantate ‘Davide Penitente’, bekende noten in een minder bekend jasje. “Mozart componeerde eigenlijk al zijn werken in opdracht”, licht de dirigent zijn keuze toe. “Zijn Grote Mis in c-klein is een uitzondering. Daarmee wilde hij een monument schrijven, een soort absolute muziek zonder beperkingen. Maar toen Mozart een cantate van drie kwartier nodig had, heeft hij daarvoor de muziek van zijn onvoltooide Mis gebruikt. Hij voegde een spectaculaire aria en een groot slotdeel toe. Aan zijn Mis heeft hij daarna nooit meer een noot geschreven.”
Een van de bronnen voor Mozart en Michael Haydn was de nu vergeten Johann Georg Reutter. Touwen: “Hij was cantor van de Stephansdom in Wenen. Haydn heeft van hem leren zingen. Reutter was beroemd om zijn ‘rauschenden Violinen’. Die virtuoze vioolpartijen zijn door Haydn en Mozart overgenomen.”
Voor het rijke instrumentale aandeel neemt Touwen zijn eigen orkest Concerto Brabant mee, dat hij sinds 2008 leidt. Ook daar draagt de continuïteit zijn vruchten af. “Na een tijdje leer je elkaar echt kennen. We hebben onze eigen klankcultuur opgebouwd.”
Solisten, Concertkoor Haarlem en Concerto Brabant o.l.v. Bernhard Touwen met werken van Reutter, M. Haydn en Mozart, op donderdag 27 oktober om 20.00 uur in de Philharmonie in Haarlem.